Tập thể dục thường xuyên và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ có thể giúp làm chậm tiến triển của bệnh thận. Tuy nhiên, khi bạn đã bị bệnh thận, cách bạn ăn uống sẽ tạo ra sự khác biệt rất lớn. Vì thận của bạn liên tục lọc máu, nên chức năng của chúng thay đổi theo từng thời điểm và từng bữa ăn – tùy theo huyết áp, đường huyết, mức độ căng thẳng, bạn đã ăn gì và thận bạn đang gặp khó khăn trong việc xử lý gì. Không có một chế độ ăn nào phù hợp cho tất cả mọi người mắc bệnh thận. Hãy đọc tiếp để biết một số lời khuyên dinh dưỡng tuyệt vời cho từng giai đoạn bệnh thận.
Vì Sao Ăn Uống Đúng Cách Lại Quan Trọng
Thận giúp cân bằng chất dinh dưỡng và khoáng chất trong cơ thể và loại bỏ chất thải khỏi máu. Khi bị bệnh thận, thận gặp khó khăn trong việc cân bằng khoáng chất và lọc độc tố từ quá trình tiêu hóa. Điều này có thể dẫn đến mất canxi từ xương, rối loạn nhịp tim, đau đớn nghiêm trọng và các triệu chứng ảnh hưởng đến khả năng làm những việc đơn giản hàng ngày. Dù bạn đang ở giai đoạn nào (có tổng cộng 5 giai đoạn), duy trì chế độ ăn lành mạnh và giảm các triệu chứng khó chịu có thể là một thách thức lớn. Thận rất mỏng manh và phức tạp, khiến nhu cầu dinh dưỡng và hạn chế trong chế độ ăn của bạn có thể thay đổi theo từng tuần.
Ở giai đoạn 1 hoặc 2, bạn chưa cần thay đổi chế độ ăn. Ở giai đoạn 3 và 4, bạn sẽ cần hạn chế lượng đạm, muối, natri, và chất lỏng, cũng như kiểm soát huyết áp và đường huyết. Ở giai đoạn 1 đến 4, tổn thương thận vẫn còn khả năng phục hồi phần nào. Ở giai đoạn cuối – giai đoạn 5 – thận thường chỉ hoạt động rất ít, và bệnh nhân thường không thể sống quá vài tuần nếu không được chạy thận hoặc ghép thận.
Dù chúng ta đang bàn về mọi giai đoạn, chế độ ăn ở giai đoạn 1 và 2 không mang tính đặc thù cho bệnh thận. Nếu bạn đang ở giai đoạn 5, bạn sẽ cần một chế độ dinh dưỡng rất khác – hãy đọc bài viết dành riêng cho giai đoạn này.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ở bất kỳ giai đoạn nào, tiểu đường không kiểm soát hoặc huyết áp cao có thể gây tổn thương và làm bệnh thận tiến triển nhanh hơn. Bạn cũng cần tuân theo chế độ ăn cho các bệnh lý đi kèm như tăng huyết áp hay tiểu đường. Tin vui là các chế độ ăn này khá giống nhau.
Lên Kế Hoạch Bữa Ăn Thân Thiện Với Thận Cho Giai Đoạn 3–4
Hãy chia một đĩa ăn 9 hoặc 10 inch theo thói quen lành mạnh cho thận:
- Giảm đạm: Ăn ít đạm hơn bình thường. Ăn quá nhiều có thể gây áp lực lên thận.
- Ăn rau củ và trái cây: Giúp bảo vệ tim, kiểm soát tiểu đường, và giảm nguy cơ biến chứng. Ăn ít nhất 5 khẩu phần mỗi ngày.
- Kiểm soát ngũ cốc/bột đường: Cung cấp năng lượng và vitamin, nhưng cũng làm tăng đường huyết. Ăn khoảng 6 khẩu phần mỗi ngày, nên chọn ngũ cốc nguyên cám cho ít nhất một nửa số khẩu phần.
- Bổ sung chất béo tốt cho tim: Mỗi bữa nên có 10–20g chất béo, tùy theo tình trạng sức khỏe. Ưu tiên chất béo không bão hòa.
- Tránh natri và muối thừa: Ăn thực phẩm tươi và tự nhiên. Hạn chế hoặc tránh hẳn việc thêm muối. Dùng gia vị không muối như thảo mộc, chanh, giấm.
Chất Đạm (Protein)
Cơ thể cần đạm để tạo cơ, phục hồi mô và chống nhiễm trùng. Tuy nhiên, với bệnh thận giai đoạn 3–5 (chưa chạy thận), nên giảm đạm để thận không phải làm việc quá sức.
- Hạn chế thịt đỏ như bò, heo. Chọn cá giàu omega-3 hoặc đạm từ thực vật.
- Ăn khẩu phần đạm nhỏ hơn trong mỗi bữa.
- Một khẩu phần đạm nên bằng 1/3 đến 1/2 lòng bàn tay, khoảng 2–3 oz (14–21g đạm).
Natri (Muối)
Kiểm tra nhãn thực phẩm để biết lượng natri. Khi thận yếu, khả năng loại bỏ natri giảm, khiến cơ thể giữ nước, làm tim và thận làm việc vất vả hơn, tăng huyết áp và khiến bệnh nặng hơn.
- Thức ăn tự nhiên đã có đủ natri cho nhu cầu cơ thể.
- Tránh thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ ăn nhà hàng.
- Chọn thực phẩm có <200mg natri (muối)/khẩu phần.
- Nếu ăn đồ đông lạnh, chọn loại có <600mg natri (muối)/khẩu phần.
Nguồn natri cao thường gặp:
- Nước ngọt, kem, đồ đông lạnh, snack
- Đồ ăn nhanh, bánh mì, bánh ngọt
- Gia vị (tương, sốt salad, nước mắm, v.v.)
- Đồ hộp (cà chua, đậu, dưa chua…)
- Bột nở, bột nổi, nước súp đóng gói
Mục tiêu natri: dưới 2300mg/ngày. Đây cũng là khuyến nghị của chế độ DASH.
Chất Lỏng
Bác sĩ sẽ cho bạn biết có cần hạn chế nước hay không. Hạn chế chất lỏng giúp kiểm soát lượng nước tiểu và ngăn giữ nước, tránh khó thở, phù nề, huyết áp cao, và giảm áp lực lên tim mạch.
Tóm Tắt
Dù hạn chế thực phẩm là cần thiết trong bệnh thận, bạn cần bắt đầu từ việc biết rõ mình đang ở giai đoạn nào. Ở giai đoạn 1–2, không cần thay đổi chế độ ăn. Ở giai đoạn 3–4, cần bắt đầu hạn chế đạm và natri. Giai đoạn 5 cần nhiều thay đổi hơn. Dù ở giai đoạn nào, bạn vẫn phải tuân thủ chế độ ăn cho bệnh đi kèm như tiểu đường hoặc tăng huyết áp. Luôn trao đổi với bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng sau mỗi lần xét nghiệm máu để được điều chỉnh phù hợp.
Translated by: Bach Le